خانوم ادویه و معرفی ریشه گیاه شناسی عناب:
گیاهان تیره عناب به صورت درخت یا درختچه های غالباً خاردار و به ندرت علفی می باشند.
در بین آنها انواعی با ساقه بالا رونده نیز یافت می شود. مجموعاً شامل ۴۹ جنس و۹۰۰ گونه است که ۱۴ گونه آن در چین و بقیه در اروپا و نواحی استوایی می رویند.
زیزیفوس به عنوان یک جنس مستقل توسط فیلیپ میلر در سال ۱۷۵۴ نامگذاری شده است.
در ایران ۵ جنس و ۱۱ گونه آن در مناطق خلیجی عمانی ،زاگرسی و خزری می رویند.
جنس تنگرسL.RHAMNUS. با ۶ گونه گیاهی بیشترین سهم گونه ای را در ایران به خود اختصاص داده و بعد از آن جنس Z.MILLER با ۳ گونه در مرتبه دوم قرار دارد.
از اختصاصات آنها این است که برگهای ساده، غالباً متناوب وگلهای منظم ،نر ماده یا بر دو نوع نر و ماده (پلی گام ،دو پا یه) یا یک پایه اند.
خواص عناب :
۱- حل مشکلات خواب :
حل مشکلات خواب یکی از خواص این دانه است. مصرف عصاره‌ی عناب می‌تواند درمان خانگی مناسبی برای کسانی باشد که مشکل بی خوابی یا بی‌قراری دارند.
خاصیت آرامش‌بخشی که در ترکیبات ارگانیک این میوه‌ی مفید وجود دارد ذهن و بدن را آرام می‌کند
و بنابراین اگر شب‌ها راحت به خواب نمی‌روید کمی جوشانده‌ی این دانه می‌تواند همان چیزی باشد که برای یک خواب راحت و عمیق به آن احتیاج دارید.
دو نوع فیتوکمیکال موجود در این دانه، یعنی ترکیبات ساپونینی و فلاونوئیدها،
موجب تغییراتی بر پیام‌رسان‌های عصبی از جمله گاما آمینوبوتیریک اسید و سروتونین میشود و به‌خواب‌رفتن و درخواب‌ماندن را تسهیل می‌کند.
حداقل یکی از ساپونین‌های موجود در عناب به‌نام جوجوبوساید A به ایجاد آرامش در هیپوکامپ مغز کمک می‌کند. همچنین،
این دانه محتوی فلاونوئیدی به‌نام اسپینوزین است که با تأثیر بر سروتونین موجب خواب‌آلودگی میشود.
۲- تنظیم گردش خون :
این دانه یکی از منابع غنی از آهن و فسفر است که هر دو از عناصر مهم در گلبول‌های قرمز خون هستند.
اگر به فقر آهن یا کم خونی دچارید ممکن است علائمی مانند ضعف عضلانی، خستگی، سوءِهاضمه، سرگیجه و اختلال شناختی در شما بروز کند.
با افزایش آهن و فسفرِ دریافتی از طریق این دانه، گردش خون شما بیشتر میشود و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به اندام‌های شما بهتر انجام میشود.
۳- تقویت استخوان‌ها :
با افزایش مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و آهن که آنها را با مصرف این دانه دریافت می‌کنید سلامت و استحکام استخوان هایتان را تضمین می‌کنید. وقتی پا به سن می‌گذارید مشکلاتی نظیر تحلیل و پوکی استخوان گریبان‌گیر شما میشود بنابراین اضافه کردن این دانه به رژیم غذایی‌تان می‌تواند این روند را کُند کند.
۴- کنترل وزن :
خوردن میوه و سبزیجات برای کاهش وزن، زیاد پیشنهاد شده است. این دانه را هم می‌توان در فهرست این خوراکی‌ها گنجاند. در واقع یکی از خواص این دانه کمک به کنترل وزن است. این میوه با کالری کم، و میزان بالایی از پروتئین و فیبر نیازهای تغذیه‌ای شما را تأمین می‌کند و شما را سیر نگه می‌دارد. در نتیجه بین وعده‌های غذایی اصلی سراغ میان‌وعده و تنقلات نمی‌روید و میتوانید به رژیم غذایی‌تان پایبند بمانید و به این ترتیب وزن اضافه نمی‌کنید.
۵- افزایش ایمنی بدن :
این دانه به‌دلیل داشتن مقدار زیادی از آنتی‌اکسیدان‌ها ازجمله ویتامین سی، ویتامین A و ترکیبات ارگانیک مختلف و اسیدها به شیوه‌های مختلفی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میشود. این آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند رادیکال‌های آزاد را که عامل بسیاری از امراض و بیماری‌ها هستند خنثی کنند. علاوه‌براین ویتامین C منجربه افزایش تولید گلبول‌های سفید میشود و همانطور که می‌دانید گلبول‌های سفید اولین خط دفاعیِ سیستم ایمنی بدن ما هستند.
این دانه خاصیت ضدحساسیت قوی و ویژگی ضدبیش‌دفاعی دارد. همچنین، از بیش‌حساسیت می‌کاهد و موجب کاهش سرماخوردگی فصلی و تب نیز میشود.
۶- کاهش استرس و اضطراب :
یکی دیگر از خواص این دانه کاهش استرس و اضطراب است. در واقع ثابت شده است که این دانه مانند برخی داروهای کاهنده‌ی اضطراب و تسکین‌دهنده عمل می‌کند. با استفاده از عصاره این دانه یا مصرف میوه‌ی آن هورمون‌های شما تنظیم میشود و این به ذهن و بدن شما آرامش می‌بخشد. در افرادی که مرتب دچار استرس مزمن و اضطراب می‌شوند مصرف این دانه خشک یا خوردن یک مکملِ حاوی این دانه موجب آرامش فکری میشود و بدن را در مقابل اثرات جانبی افزایش هورمون‌های استرس محافظت می‌کند.
۷- درمان سرطان :
اگرچه دانشمندان هنوز در حال پژوهش پیرامون سازوکار دقیق و ارتباط بین مصرف این دانه و درمان سرطان هستند، اما نتایج اخیر نشان می‌دهد که بین ترکیبات زیست‌فعال در این دانه و کاهش فعالیت رادیکال های آزاد و گسترش سلول‌های سرطانی همبستگی مثبتی وجود دارد. این دانه به‌لطف ترکیبات فنُلی‌اش خاصیت آنتی‌اکسیدانی چشمگیری دارد. آنتی اکسیدان‌های موجود در این دانه عامل بسیار مؤثری در پیشگیری از سرطان و سایر بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی هستند.
بر اساس تحقیقات، خاصیت ضدسرطان این دانه از گسترش سلول‌های سرطانی مخصوصا سرطان خون جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، این دانه در کاهش احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند سرطان دهانه رحم، تخمدان، سینه، کبد، روده بزرگ و پوست نیز مؤثر است.
۸- مراقبت از پوست :
عصاره و آب این دانه به‌صورت موضعی برای درمان التهابات مختلف پوستی ازجمله پسوریازیس، اگزما، و آکنه استفاده شده است. میوه این دانه هم اثر مشابهی دارد. عناب همچنین از ظهور چین و چروک و جای زخم روی صورت جلوگیری می‌کند و با اکسیژن‌رسانی و افزایش گردش خون، موجب شادابی پوست صورت میشود.
۹- سلامت گوارش و کمک به هضم غذا :
عناب به‌دلیل داشتن فیبر فرایند هضم را در بدن بهبود می‌بخشد. البته ساپونین‌ها و تری ترپنوئیدها نیز با بهینه‌کردن فرایندِ جذب مواد مغذی و حرکات سالم غذا در روده‌ها در این قضیه نقش دارند. این کار به جلوگیری از بروز یبوست، شکم‌درد، نفخ شکم و بیماری‌های دستگاه گوارش مانند سرطان روده بزرگ کمک می‌کند.
وجود فیبر فراوان در عناب حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و همین امر سبب میشود مدفوع راحت‌تر در مسیر خروج از بدن حرکت بکند. این ویژگی‌ها موجب تأثیر عناب در پیشگیری از یبوست میشود. علاوه بر این، عناب لایه پوششی دستگاه گوارش را تقویت می‌کند. همچنین، احتمال بروز زخم‌ها، آسیب‌ها و تجمع باکتری‌های مضر در معده را نیز کاهش می‌دهد.
۱۰- تصفیه خون :
ساپونین‌ها و آلکالوئیدهای موجود در عناب مستقیما با تصفیه خون و سم زدایی بدن در ارتباط اند. این اثر آنتی اکسیدانی می‌تواند جلوی بسیاری از بیماری‌ها را بگیرد و نیز موجب کاهش استرس در سیستم‌های ایمنی و لنفاوی بدن شود.
۱۱- کمک به سلامت قلب :
عناب از میوه‌های مفید برای سلامت قلب است. مواد مغذی موجود در عناب به سلامت قلب و عملکرد مناسب آن کمک می‌کنند. عناب با دارابودن مقدار زیادی پتاسیم و مقدار اندک سدیم، در آرامش رگ‌های خونی و کاهش فشار خون مؤثر است. همچنین عناب از تجمع چربی در سرخرگ‌ها جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، فیبر موجود در عناب چربی بدن و همچنین احتمال بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی را نیز کاهش می‌دهد.
۱۲- سلامت مغز و مبارزه با بیماری آلزایمر :
بر اساس تحقیقات، عناب با جلوگیری از نابودی سلول‌های مغز و تقویت عملکرد شناختی مغز، با بیماری آلزایمر مبارزه می‌کند. بهتر است مبتلایان به زوال عقل و اختلالات نورودژنراسیون، با افزودن عناب به رژیم غذایی‌شان، به سلامت مغز حود کمک بکنند.
۱۳- کاهش التهابات :
عناب محتوی ترکیبات ضدالتهابی قوی مانند ترکیبات ساپونینی و فلاونوئیدهاست. عصاره و روغن عناب به‌خاطر ویژگی ضدالتهابی‌شان شناخته‌شده‌اند. مصرف موضعی عصاره عناب درد عضلات و مفاصل را کاهش می‌دهد. با توجه به نقش عناب در کاهش ورم مفاصل، مصرف آن به مبتلایان به التهاب مفاصل (آرتریت) توصیه میشود.
۱۴- کمک به بهبود زخم‌ها :
عناب، به‌لطف مواد شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال‌ها)، با عوامل بیماری‌زا و میکروب‌ها مبارزه می‌کند. ترکیبات فلاونوئیدی موجود در عناب خاصیت ضدمیکروبی قوی‌ای دارند. این ترکیبات در درمان عفونت کودکان مؤثرند. همچنین، وجود بتولینیک‌اسید در عناب رشد استافیلوکوکوس اورئوس و اشرشیا کلی را مهار می‌کند. این دو باکتری از عوامل اصلی بسیاری از عفونت‌های باکتریایی هستند.
۱۵- کمک به رویش مو :
وجود مقدار فراوان پروتئین، مواد معدنی و ویتامین ها در روغن ضروری عناب به رویش مو کمک می‌کند. ترکیب روغن عناب و روغن حاملی مانند روغن نارگیل ریزش مو را کاهش می‌دهد و موجب رشد سریع‌تر مو میشود.
۱۶- کاهش قند خون و سوخت‌وساز مناسب :
عناب قند خون را کاهش می‌دهد. این امر عناب را به ابزاری بالقوه برای پیشگیری و کنترل دیابت و سایر اختلالات سوخت‌وسازی مانند سندروم سوخت‌وسازی تبدیل کرده است. برخی دانشمندان بر این باورند که قابلیت کاهش قند خون عناب به‌خاطر مقدار فراوان ویتامین A در آن است که حساسیت به انسولین را بهبود می‌دهد. سایر تحقیقات نیز تأثیرات مثبت عناب بر آدیپونکتین را نشان می‌دهد. این هورمون به تنظیم گلوکز خون و سایر شاخص‌های سوخت‌وسازی کمک می‌کند.
میزان و نحوه مصرف عناب:
معمولا مصرف عناب به‌صورت طبیعی مشکل خاصی برای افراد ایجاد نمی‌کند. اگر قصد مصرف مکمل‌های عناب را برای درمان مشکلات‌تان دارید، پیش از مصرف با پزشک مشورت بکنید. مقدار مصرفی عناب به سن، وزن و سلامت فرد بستگی دارد. معمولا باید مصرف مکمل‌ها را با مقادیر کم شروع کنید و در صورت نیاز، مقدار مصرفیتان را افزایش بدهید.
نحوه مصرف میوه عناب چگونه است؟
از آنجایی که مصرف این میوه هنوز در بسیاری از نقاط دنیا مرسوم نیست،
شاید هنگام مواجه شدن یا آن به این فکر کنید که چگونه می‌توان آن را خورد.
در این صورت باید بگوییم که عناب‌های خشک معمولاً برای تهیه چای، دمنوش و مربا استفاده می‌شوند.
از این میوه همچنین می‌توان به جای خرما یا کشمش در پخت کیک و کلوچه و همچنین در چاشنی‌ها برای خوش طعم کردن گوشت،
مرغ یا ماهی استفاده کرد. این چاشنی می‌تواند کمی مزه شیرین و دلپذیر به غذای شما بدهد.
شما میتوانید عناب را به صورت تازه و یا خشک شده نگهداری کنید و این ماده یک افزودنی محبوب در غذاهای آسیایی است.
عناب‌های تازه را می‌توان به صورت مواد غذایی کنسرو شده و کمپوت تهیه کرد. عناب خشک مانند خرما استفاده میشود
و شما میتوانید آنها را به دسرها، چاشنی‌ها، سوپ‌ها، خورشت‌ها اضافه کنید.
عناب‌ها را میتوانید با ادویه بجوشانید و برای تهیه چای، دمنوش و تونیک استفاده کنید. عناب خشک شده را نیز همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم،
به عنوان جایگزین خرما یا کشمش مورد استفاده قرار دهید.
مضرات و عوارض جانبی عناب:
عناب به‌طور کلی عوارض جانبی بسیار کمی دارد و معمولا در افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کند، مگر در کسانی که حساسیت‌های طبیعی به میوه‌ها دارند.
پیش از تصمیم برای تغییر عادات غذایی در خوردن میوه‌ها و مکمل های غذایی با یک متخصص تغذیه صحبت کنید تا از مفید بودن آن خوراکی‌ها برای بدن‌تان اطمینان حاصل کنید.
با وجود این، این افراد بهتر است پیش از مصرف مکمل‌های عناب با پزشک مشورت کنند:
زنان باردار یا شیرده؛
افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند (ممکن است مصرف عناب با این داروها تداخل داشته باشد؛ پس چنین افرادی باید پیش از مصرف عناب با پزشک خود مشورت کنند)؛
مبتلایان به دیابت (عناب قند خون را کاهش می‌دهد و بنابراین، مبتلایان به دیابت یا سایر مشکلات قند خون باید پیش از مصرف عناب با پزشک مشورت کنند)؛
افراد دارای حساسیت به لاتکس (ممکن است افرادی که به لاتکس حساسیت دارند به عناب نیز حساسیت داشته باشند؛ بنابراین بهتر است این افراد از مصرف عناب خودداری کنند)؛
بیماران جراحی‌شده (تأثیر عناب بر قند خون ممکن است بر کنترل قند خون در طول عمل جراحی و پس از آن تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است عناب موجب آهسته‌کردن عملکرد دستگاه عصبی مرکزی بشود. این ویژگی شبیه به عمل داروهای بیهوشی و سایر داروهای مصرفی در جراحی است. توصیه میشود افراد از حداقل ۲ هفته قبل از انجام عمل جراحی از مصرف عناب خودداری کنند).
تداخل دارویی عناب:
برخی داروها و مکمل‌ها ممکن است با عناب تداخل داشته باشند. افرادی که از داروها یا مکمل‌های زیر استفاده می‌کنند باید قبل از مصرف مکمل‌های عناب با پزشک مشورت کنند:
داروهای دیابت (عناب قند خون را کاهش می‌دهد؛ بنابراین مصرف عناب همراه با داروهای کاهش قند خون ممکن است موجب کاهش بیش‌ازحد قند خون بشود. از جمله این داروهای دیابت عبارت‌اند از:
گلیمپیرید، گلی‌بن کلامید، پیو گلیتازون، رزیگلیتازون، کلرپروپامید، گلی پیزید، تولتوبامید و برخی دیگر از داروها)؛
داروهایی که به‌وسیله کبد تجزیه می‌شوند (عناب ممکن است با برخی داروهایی که در کبد تجزیه و تغییر می‌یابند تداخل داشته باشد.
اگر داروهای مصرفیتان در کبد تجزیه می‌شوند، پیش از مصرف عناب با پزشک مشورت بکنید)؛
فناستین (مصرف عناب سرعت تجزیه فناستین را در بدن افزایش می‌دهد. این امر ممکن است تأثیرگذاری این دارو را در بدن کاهش دهد)؛
داروهای آرام‌بخش (از آنجا که عناب خاصیت آرام‌بخشی دارد، ممکن است موجب خواب‌آلودگی زیاد در فرد بشود).
برای تهیه حبه عناب میتوانید بر روی این لینک کلیک نمایید.
برای اطلاع از خواص دارویی ادویه ها موارد منع مصرف میتوانید پیج اینستاگرام ما را دنبال کنید.
برای ورود به پیج اینستاگرام میتوانید بر روی این لینک کلیک نمایید.
