زرشک

خانوم ادویه و معرفی ریشه گیاه شناسی زرشک:

زرشک درختچه ای است که بومی کشورمان بوده و بدلیل خواص متعدد خوراکی میوه ها و کاربرد های درمانی ریشه، ساقه و برگ آن دارای اهمیت فراوانی است و به جهت سازگاری خوب به زمین های کم بهره و تقریبا شور، نقش مهمی در طول تاریخ کشاورزی ایران دارد. زرشک درختچه ای است خاردار با ارتفاع ۳ و گاها ۶ متر که شاخه هایش دارای انشعابات فراوانی می باشند.

برگ های بیضوی شکل آن تا حدودی ضخیم بوده و بصورت متناوب بر روی ساقه ها قرار می گیرد. گل های آن دو جنسی و به رنگ زرد بوده و بصورت گل آذین خوشه مشاهده می شوند. میوه ها به فرم سته و به رنگ قرمز می باشند که بقایای کلاله و خامه در انتهای آنها مشاهده می شود. عدد کروموزومی زرشک 2n=28 می باشد. زرشک معمولی (بی دانه) همان واریته B. vulgaris var. asperma می باشد.

خواص زرشک :

۱- مبارزه با عفونت‌ها :

براساس مطالعات زرشک به‌لطف بربرین‌ خاصیت ضدباکتری، ضدقارچی و ضدپروتوزوآ (تک‌یاختگان) دارد. زرشک با جلوگیری از اتصال باکتری‌ها به سلول‌های انسان می‌تواند از بروز عفونت‌ها جلوگیری کند.

از خواص این گیاه برای درمان التهاب و بهبود انواع عفونت‌ها در بدن استفاده می‌شود. زرشک در بهبود عفونت مثانه، عفونت دستگاه ادراری و عفونت‌های دستگاه گوارش مؤثر است. تأثیر میوه‌ی زرشک در مبارزه با عفونت‌های دستگاه ادراری از ریشه‌ی آن بیشتر است. زرشک به بهبود گلودرد، گرفتگی بینی، درمان سینوزیت و بهبود برونشیت و برخی دیگر از ناراحتی‌های رایج دستگاه تنفسی کمک می‌کند. از دیگر خواص زرشک این است که به درمان عفونت‌های ناشی از قارچ پوستی کاندیدا نیز کمک می‌کند.

۲- کمک به سلامت دستگاه گوارش :

کمک به جلوگیری از اسهال، سوء هاضمه و سایر مشکلات گوارش از خواص این گیاه است.

بربرین با کمک به ماهیچه‌های صافی که سطح روده را پوشانده‌اند به بهبود گوارش و کاهش دردهای دستگاه گوارش کمک می‌کند.

براساس برخی مطالعات، این گیاه به‌خاطر خاصیت آسترینجنت (منقبض‌کننده) سریع‌تر از آنتی بیوتیک ها می‌تواند مشکلات گوارشی را حل کند. براساس مطالعه‌ی چاپ‌شده در مجله‌ی بیماری‌های عفونی بربرین می‌تواند بدون بروز عوارض جانبی اسهال ناشی از باکتری‌ها را بهبود دهد.

۳- درمان اسهال :

براساس مطالعات بربرین موجود در این گیاه می‌تواند با عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها مبارزه کند. بربرین با تحریک تولید گلبول‌های سفیدی به‌نام ماکروفاژها (درشت‌خوارها) با عفونت‌ها مبارزه می‌کند.

در پزشکی جایگزین این گیاه به‌طور عمده برای درمان اسهال باکتریایی، اسهال مسافران، عفونت‌های انگلی روده‌ و کاندیدیاز (برفک) مزمن استفاده می‌شود. برای بهبود این مشکلات مصرف کپسول زرشک محتوی ۵ تا ۱۲ درصد آلکالوئید ایزوکوئینولین توصیه می‌شود.

۴- بهبود سوء‌هاضمه :

برای کمک به درمان سوء‌هاضمه مصرف اَشکال مایع زرشک مانند آب‌زرشک یا چای زرشک به بیماران توصیه می‌شود. برای بهبود سوء‌هاضمه توصیه می‌شود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از مصرف وعده‌ی غذایی از زرشک استفاده کنید.

۵- پیشگیری و بهبود دیابت :

تأثیرات مثبت این گیاه بر قند خون به اثبات رسیده و آن را به انتخابی عالی برای پیشگیری یا بهبود دیابت تبدیل کرده است. در مطالعه‌ای تأثیر مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم بربرین موجود در زرشک در مقابل متفورمین (داروی رایج دیابت) به‌مدت ۳ ماه مقایسه شد. بربرین توانست در کنترل قندخون و سوخت‌وساز چربی مانند متفورمین موفق عمل کند. این امر باعث شد پژوهشگران از این گیاه به‌عنوان ماده‌ای خوراکی طبیعی با قابلیت بالقوه‌ی کنترل دیابت نام ببرند.

مطالعات بعدی نشان داد که بربرین می‌تواند اختلالات مربوط به سوخت‌وساز چربی‌ها و گلوکز را بهبود بدهد. براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی مکمل‌ها و داروهای جایگزین به چاپ رسید، بربرین می‌تواند با تنظیم ترشح آدیپوکین‌ها (پروتئین‌هایی که به سلول‌ها سیگنال‌هایی می‌دهند) حساسیت به انسولین را در افراد بهبود دهد. آدیپوکین‌ها می‌توانند در بهبود التهابات و مقاومت به انسولین مؤثر باشند.

۶- کمک به سلامت قلب :

خواص این گیاه بر سلامت قلب به اثبات رسیده است. کمک به کنترل فشار خون بالا، درمان بیماری سرخ‌رگ کرونری، آریتمی قلب و بیماری ماهیچه‌ی قلب از خواص زرشک است.

فیبریلاسیون دهلیزی وضعیتی است که در آن (معمولا به‌خاطر گردش خون ضعیف) ضربان قلب، سریع و نامنظم می‌شود. برخی روش‌های پزشکی جایگزین مانند یوگا، طب سوزنی، پس‌خوراند زیستی (روشی که در آن یاد می‌گیریم عملکردهای بدن مانند ضربان قلب را با کمک ذهن کنترل کنیم) و مکمل های غذایی گیاهی مانند مکمل‌های زرشک می‌توانند در درمان فیبریلاسیون دهلیزی مؤثر باشند.

براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ صورت گرفت آلکالوئید فعال زرشک (بربرین) با ایجاد واکنشی بیوشیمیایی در قلب می‌تواند به بهبود فیبریلاسیون دهلیزی کمک بکند. براساس این مطالعه بربرین می‌تواند مانند یک واسطه‌ی ضدآریتمی در بدن عمل بکند. بااین‌حال اثبات قطعی فواید بربرین در بهبود فیبریلاسیون دهلیزی و فلوتر دهلیزی نیازمند آزمون‌های بالینی بیشتر در انسان‌هاست.

همچنین زرشک می‌تواند با کاهش کلسترول موجود در سرم و خون به حفظ سلامت قلب و نیز حفظ سلامت عمومی بدن کمک بکند.

۷- مبارزه با نشانگان سوخت‌وسازی :

یکی دیگر از خواص این گیاه مبارزه با نشانگان سوخت‌وسازی است. نشانگان سوخت‌وسازی یک اختلال سوخت‌وسازی است. معیار تشخیص این بیماری وجود حداقل ۳ مورد یا بیشتر از موارد زیر است:

چاقی شکم؛
قند خون بالا؛
تری‌گلیسرید بالا؛
فشار خون بالا ؛
پایین‌بودن کلسترول خوب (HDL).

در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ در ایران صورت گرفت تأثیر زرشک بر توازن پرواکسیدان-آنتی‌اکسیدان (PAB) در بیماران مبتلا به نشانگان سوخت‌وسازی بررسی شد. توازن پرواکسیدان-آنتی‌اکسیدان شاخصی برای اندازه‌گیری عوامل مؤثر بر استرس اکسیداتیو است و احتمالا یکی از عواملی است که خطر بیماری های قلبی-عروقی را نشان می‌دهد.

استرس اکسیداتیو به‌معنای عدم تعادل در تولید رادیکال های آزاد و ناتوانی بدن در خنثی‌کردن تأثیرات منفی آنها (به کمک آنتی اکسیدان ها) است. بنابراین هرچه استرس اکسیداتیو یا توازن پرواکسیدان-آنتی‌اکسیدان کمتر باشد، برای بدن بهتر است. در این مطالعه ۱۰۶ بیمار مبتلا به نشانگان سوخت‌وسازی را به‌طور تصادفی در دو گروه قرار دادند. به یک گروه از آنها روزانه سه کپسول محتوی زرشک و به گروه دیگر ۳ کپسول محتوی پلاسیبو (یا دارونما چیزی شبیه به دارو ولی بدون اثر واقعی) به‌مدت ۶ هفته داده شد. در پایان مطالعه میزان توازن پرواکسیدان-آنتی‌اکسیدان (PAB) در گروهی که کپسول محتوی زرشک مصرف می‌کردند، کاهش چشمگیری داشت، درحالی‌که در گروه دیگر تغییری در این شاخص مشاهده نشد.

یافته‌ها نشان می‌دهند مکمل‌های محتوی زرشک (۶۰۰ میلی‌گرم در روز به‌مدت ۶ هفته) می‌توانند استرس اکسیداتیو را کاهش بدهند. در افراد مبتلا به نشانگان سوخت‌وسازی مکمل‌های محتوی زرشک می‌توانند استرس اکسیداتیو را کاهش بدهند. این امر راهی کلیدی برای مبارزه با نشانگان سوخت‌وسازی و سایر عوارض احتمالی آن است.

۸- پاک‌سازی و سم‌زدایی کیسه‌ی صفرا و کبد :

کبد خون ما را سم زدایی و با تولید صفرا به هضم چربی‌ها، تجزیه‌ی هورمون‌ها و ذخیره‌ی ویتامین ها و مواد معدنی و آهن کمک می‌کند. وظیفه‌ی اصلی کیسه‌ی صفرا ذخیره‌ی صفرای سرشار از کلسترولی است که کبد آن را ترشح می‌کند. صفرا به بدن کمک می‌کند تا غذاهای چرب را هضم کند. پاک‌سازی کبد و کیسه‌ صفرا از خواص زرشک است. همچنین بربرین با کمک به ترشح صفرا، می‌تواند به‌عنوان یک ملین عمل کرده و فرایندهای گوارشی را تنظیم بکند.

توانایی بربرین در کمک به ترشح صفرا مهم است. زیرا کلسترول اضافی معمولا ازطریق صفرا دفع می‌شود. محصولات زاید نیز به‌وسیله‌ی صفرا بدن را ترک می‌کنند. بااین‌حال عوامل دیگری مانند رژیم غذایی بد می‌توانند ترشح صفرا را کاهش بدهند. زرشک با افزایش ترشح صفرا به سلامت کبد و کیسه‌ی صفرا کمک می‌کند.

گاهی از زرشک به‌طور سنتی برای درمان سنگ کیسه صفرا استفاده می‌شود که این امر باید تحت‌نظر پزشک باشد و بدون نظارت او انجام نشود.

نحوه‌ی مصرف زرشک :

برای بهره‌گیری از خواص این گیاه روش‌های زیادی وجود دارد. میوه‌ی تازه و خشک‌شده‌ی زرشک، آب‌زرشک، کپسول زرشک، عصاره‌ی مایع زرشک، تنتور و پماد موضعی زرشک در بازار یافت می‌شوند. ریشه‌ی خشک‌شده‌ی زرشک را می‌توان به‌عنوان چای دم کرد. عصاره‌های استاندارد زرشک به‌طور معمول محتوی ۸ تا ۱۲ درصد بربرین است.

مکمل‌های این گیاه در کودکان باید تحت‌نظر پزشک مصرف بشود. به‌طور معمول در بزرگ‌سالان مقدار ۲ گرم از عصاره‌ی زرشک استفاده می‌شود. برای درمان پسوریازیس (یکی از بیماری های خودایمنی مزمن) و سایر بیماری‌های پوستی مصرف موضعی کرم ۱۰٪ زرشک ۳ بار در روز می‌تواند به درمان بیماران کمک بکند. توصیه می‌شود این کرم را بدون نظارت پزشک به‌مدت طولانی (بیش از یک هفته) مصرف نکنید.

عوارض جانبی احتمالی و مضرات زرشک :

خون‌ دماغ، استفراغ، اسهال، کاهش شدید فشار خون، کنفوزیون (نوعی حالت گیجی و کاهش هوشیاری) و حساسیت کلیه از عوارض مصرف زیاد زرشک هستند.

استفاده‌ی متوسط از این گیاه معمولا عوارض جانبی‌ای ایجاد نمی‌کند. مصرف بیش‌ازحد این گیاه می‌تواند موجب خونریزی بینی، استفراغ، اسهال، افت شدید فشار خون، کنفوزیون (نوعی حالت گیجی و کاهش هوشیاری) و حساسیت کلیه بشود. علائم مشکلات کلیه عبارت‌اند از: وجود خون در ادرار، درد در هنگام ادرار، معده درد یا کمردرد و تب. درصورت بروز این علائم بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

مصرف بربرین برای خردسالان توصیه نمی‌شود. در نوزادان ممکن است زرشک عملکرد کبد را با اختلال مواجه و زردی را در آنها تشدید کند. زنانی که در دوران بارداری هستند نیز نباید از آن مصرف کنند. زیرا زرشک می‌تواند موجب انقباضات رحم و سقط جنین بشود. همچنین بهتر است زنان شیرده نیز از زرشک استفاده نکنند، زیرا اثرات زرشک می‌تواند ازطریق شیر به نوزاد منتقل بشود.

تهیه زرشک درجه یک از وبسایت معتبر خانوم ادویه

اگر از سایر داروها یا مکمل‌ها استفاده می‌کنید، پیش از مصرف مکمل‌های زرشک با پزشک مشورت کنید. اگر بیماری مزمنی مانند بیماری های کبد یا دیابت دارید، قبل از مصرف مکمل‌های زرشک با پزشک مشورت کنید. در بیماران دیابتی تأثیر زرشک در کاهش قند خون به حدی است که ممکن است بیمار نیازی به مصرف سایر داروها نداشته باشد.

نباید این گیاه را جایگزین درمان‌های متداول کرد. به‌عنوان مثال نباید از زرشک به‌عنوان درمان خانگی عفونت دستگاه ادراری استفاده کنید. زیرا ممکن است باوجود ازبین‌رفتن علائمی مانند درد و سختی در ادرار، باکتری‌ها به‌طور کامل از بین نرفته و به کلیه‌ها سرایت کنند.

با اینکه در این زمینه اطلاعات کمی در دست است، ولی زرشک می‌تواند بر عملکرد داروها در بدن تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی اروپایی داروشناسی به‌چاپ رسید، این گیاه می‌تواند میزان سیکلوسپورین (داروی سرکوب‌کننده‌ی دستگاه ایمنی) را در بیمارانی که پیوند کلیه انجام داده‌اند، بالا ببرد.

فراموش نکنید که مکمل‌های این گیاه از لحاظ سلامت و تأثیر تغذیه‌ای به‌طور کامل مطالعه نشده‌اند. در برخی موادر ممکن است میزان ماده‌ی مؤثر مکمل‌های مختلف با هم متفاوت باشد. در برخی موارد نیز ممکن است مکمل‌ها به فلزات سنگین آلوده باشند. همچنین تأثیر این مکمل‌ها و تداخل احتمالی‌شان با داروها هنوز مشخص نشده است.

 

برای تهیه این محصول میتوانید بر روی این لینک کلیک نمایید.

برای اطلاع از خواص دارویی ادویه ها موارد منع مصرف میتوانید پیج اینستاگرام ما را دنبال کنید.

برای ورود به پیج اینستاگرام میتوانید بر روی این لینک کلیک نمایید.