ریشه گیاه شناسی خشاخ:
خشخاش عبارت از تکه هایی از پوست میوه یا کپسول استوانه ای و یا کروی دارای یک دم برجسته و یک بخش تاج مانند کاملا چتری مشخص است. که رنگی زرد روشن داشته بر روی آن محل تیغ خوردگی به صورت خطوط موازی و مورب را می توان مشاهده نمود. قسمت داخلی این قطعات دارای تعداد زیادی پره های موازی است. این میوه های شکسته شده متعلق به گیاه خشخاش و یا کوکنار با نام علمی Papaver somniferum L است.
خصوصیات ظاهری:
- گیاهی علفی است
- تا ارتفاع ۲ متر هم می رسد
- برگهای سبز غبار آلود
- گلهای درشت و زیبا به رنگها سفید تا صورتی
- میو ه های درشت و کپسول مانند
- با یک تاج مشخص در بالا
- از مشخصات بارز گیاه است.
- ساقه راست دارد
- برگ های آن نسبتا بزرگ، نوک تیز و دارای بریدگی و دندانه هستند
- به صورت متناوب (یک در میان) می رویند.
گل ها درشت و زیبا هستند (شبیه گل شقایق که البته شقایق هم از همین خانواده است).
میوه ی خشخاش به صورت یک کپسول تخم مرغی یا کروی شکل، ناشکوفا (یعنی خود به خود باز نمی شود) که وقتی نارس است به رنگ سبز و وقت رسیدن و خشک شدن به رنگ زرد-قهوه ای در می آید و حاوی تعداد زیادی دانه ریز به رنگ کرم یا رنگ های دیگر در بین پره های داخل کپسول است.
چهار واریته (نژاد متفاوت) مهم این گیاه شامل:
آلبوم (سفید) با گل های سفید که بیشتر برای تولید مرفین یا تریاک و بیشتر در هندوستان و افغانستان کاشته می شود.
نیگروم (سیاه) با گل هایی به رنگ بنفش یا بنفش تیره که در اروپا برای تولید روغن از دانه ها کاشته می شود.
ستیگروم که این نوع هم برای تولید روغن کاشته می شود و مرفین کمی دارد.
دانه خشخاش دو گونه است:
به نام های خشخاش دانه سفید و خشخاش دانه سیاه، البته نام‌های دیگری مانند
- کوکنار
- خشخاش اسود
- خشخاش بستانی
- تریاک
- خشخاش بری هم به آنها گفته میشود.
سومریان خشخاش را گیاه شادی می نامیدند.
ترکیبات خشخاش
ترکیبات موجود:
ترکیب اصلی شیرابه یکی از نژاد ها مرفین (نوعی آلکالوئید) است.
که در صنایع داروسازی و پزشکی اهمیت خاصی دارد. از تریاک تا کنون بیش از ۳۰ آلکالوئید به دست آمده است. از مهمترین آلکالوئید های آن می توان به مرفین، کدئین، پاپاورین و تبائین اشاره کرد.
فواید خشخاش
پوست خشخاش بعنوان ضد درد و آرام بخش و خواب آور مصرف سنتی دارد .
چنانچه کپسول بر روی گیاه باقی بماند ، در آن صورت فرصت خواهد داشت تا کاملا رشد کرده و کامل شود و در این حالت دانه های آن که ریز، سفید، زرد رنگ یا تیره، به شکل کلی با تزئینات لانه زنبوری هستند، دارای مقدارقابل توجهی روغن با طعم مطبوع و کمی تلخ می شوند و به مصرف خوراکی می رسند .
روغن خشخاش موارد مصرف:
عمدتاً مصرف خوراکی دارد و دارای مزه‌ای تلخ که بر گرفته از طبیعت سرد و خشک آن است. در داروسازی نیز طیف مصرفی وسیعی دارد و به صورت استعمال بر اندام‌های خارجی و داخلی نیز کاربرد دارد.
خواص دانه خشخاش
۱- باروری زنان
مطالعات انجام شده روی باروری زنان نشون داده که روغن بذر خشخاش یک نوع گرمی و گرگرفتگی به لوله های فالوپ می ده که می تونه باعث افزایش باروری زنان بشه.
محققان معتقدن که این روغن می تونه هر گونه مواد یا مخاط موجود در لوله های فالوپ رو از بین برده و احتمال باروری رو افزایش بده.
با این تکنیک، که به اون هیستروسالپنگوگرافی نیز گفته می شه، ۴۰ درصد از زنان نابارور در گروه آزمایش حاملگی های موفقی داشتن.
۲- بی خوابی
طبق یک مطالعه بر روی افرادی که مشکل خواب داشتن، مشخص شد که مصرف دمنوش خشخاش باعث بهبود خواب و آرامش شبانه می شه. بر طبق این آزمایش، مصرف دمنوش دانه ی خشخاش میزان کورتیزول در بدن رو کاهش داده و منجر به آرامش می شه، در نهایت سطح استرس کاهش پیدا می کنه.
جالب تر اینکه، ریتم خواب شبانه روزی در افرادی که در این آزمون شرکت داشتن منظم تر شده و همچنین افراد احساس خستگی کمتری می کردن.
۳- انرژی بدن
از قدیم در طب های سنتی مختلف بر این باور بودن که مصرف دانه ی خشخاش سطح انرژی بدن رو بالا می بره، این خاصیت رو می توان به محتوای بالای کربوهیدراتهای پیچیده در دانه های خشخاش مربوط دانست.
دانه ی خشخاش سرشار از مواد مغذیه که بدن برای داشتن انرژی به مواد مغذی نیاز داره. دانه ها همچنین به جذب بهتر کلسیم کمک می کنن، که اختلال در جذب کلسیم می تونه منجر به خستگی مفرط بشه.
۴- سلامت مغز
مغز برای عملکرد بهتر خود به مواد مغذی ضروری مانند کلسیم، آهن و مس و مواد معدنی نیاز داره که دانه های خشخاش سرشار از این ترکییبات هستن، این ترکیبات و مواد معدنی به تنظیم انتقال دهنده های عصبی کمک کرده و عملکرد مغز را تقویت می کنن.
محققان معتقدن که تخم خشخاش ممکنه خطر ابتلا به اختلال های شناختی رو هم کاهش بده.
دانه خشخاش و سلامت قلب
دانه های خشخاش سرشار از فیبر هستن که به کاهش سطح کلسترول بدن کمک شایانی کرده و در نهایت سلامت قلب رو بهبود می بخشن.
بر طبق مطالعات انجام شده دانه های خشخاش حاوی اسیدهای چرب امگا ۶ هستن.
علاوه بر این، بر طبق گزارش دانشگاه تافتز، این دانه ها حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ نیز هستن که به دلیل مزایای سلامتی اون در سراسر جهان محبوب بوده و یکی از کاربردهای امگا ۳ محافظت از قلب در برابر بیماری است.
۵- تقویت سیستم ایمنی
وجود میزان بالای روی در دانه های خشخاش می تونه به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک بکنه. ترکیبات موجود در دانه ها همچنین باعث افزایش تولید سلول های ایمنی بدن شده و آهن موجود در دانه ها هم بر رشد بیشتر سلول های ایمنی تاثیر می ذاره. همچنین محققان معتقدن روی موجود در دانه ها از بیماری های تنفسی تحتانی جلوگیری می کنه.
۶- پیشگیری از سرطان
طبق یک گزارش منتشر شده در مجله TIME، دانه ی خشخاش می تونه در تولید داروی سرطانی موثر باشه، بر طبق این گزارش دارویی به نام نوسکاپین (که از مشتقات دانه خشخاش تهیه شده است) برای مبارزه با تومورها و حتی کوچک کردن سلولهای سرطانی سینه و پروستات تولید شده است. این دارو می تونه تکثیر سلول های سرطانی رو هم متوقف کنه.
طبق یک مطالعه ی دیگه در هند، دانه های خشخاش می تونن فعالیت آنزیم سم زدایی کننده سرطان زا به نام گلوتاتیون-S- ترانسفراز (GST) را تا حد ۷۸ درصد افزایش بدن.
۷- درمان سنگ کلیه
طبق گزارشی از مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، دانه‌های خشخاش حاوی پتاسیم زیادی هستن و پتاسیم یکی از مواد معدنی شناخته شده برای محافظت در برابر ایجاد سنگ کلیه و در صورت ایجاد حتی درمان سنگ کلیه است.
۸- اثرات ضد درد
در زمان های گذشته، از دانه های خشخاش به عنوان داروی ضد درد یا برای تسکین درد استفاده می شده است. حتی چای یا دمنوش خشخاش (تهیه شده از مخلوط دانه های خشخاش در آب گرم) طبق گزارش های بهداشتی می تونه مزایای ضد درد داشته باشه.
۹- تقویت عملکرد تیروئید
روی یکی از مواد معدنی مورد نیاز غده تیروئید برای عملکرد بهینه است. دانه های خشخاش می تونن در تأمین این ترکیب نقش اساسی داشته باشن زیرا این دانه ها سرشار از روی هستند.
همچنین، روغن دانه ی خشخاش در بسیاری از نقاط جهان برای درمان کمبود ید (علت اختلال عملکرد تیروئید) استفاده شده است.
اطلاعات دارویی و درمانی:
دانه های خشخاش حاوی آهن و فسفر، کلسیم و منیزیم، اسیدهای گیاهی مانند اسید مکونیک، لسیتین، لینولئیک و اسید اولئیک و انواع مواد معدنی هستند.
که بر روی سلامت مغز و قلب تاثیر مثبت گذاشته و از بیماری های عصبی و قلبی جلوگیری می کنه.
بخش های مورد استفاده:
تخم یا دانه، ریشه و برگ خشخاش استفاده ی دارویی و خوراکی بدون ضرر دارن، شیره این گیاه هم که تریاک از اون تهیه میشه اعتیادآور است ولی برای تهیه داروهایی مانند مرفین، مسکن ها و … به مقدار بسیار کم و زیر نظر متخصص مصرف میشه.
کاربرد دانه خشخاش در طب سنتی و اسلامی و چاقی لاغری
در طب سنتی می گن که طبع دانه ی خشخاش سرد و تره، دانه ی این گیاه سرفه‌های مزمن و خشک رو درمان میکنه، چاق کننده و آرام بخش بوده و بی‌خوابی یا کم خوابی رو رفع میکنه.
همونطور که دیدید خشخاش اصولا به دلیل خواص مقوی ای که داره بیشتر به عنوان یک چاق کننده استفاده میشه و اگر برای لاغری اونو مصرف می کنید، ممکنه خیلی مفید نباشه.
دمنوش دانه ی خشخاش، درد سینه رو درمان کرده، سوزش مجرای ادرار و اسهال و کم خونی رو رفع می کنه، همچنین گفتن که نیروی جنسی رو هم تقویت میکنه.
نحوه ی استفاده:
در فرهنگها و کشورهای مختلف دانه خشخاش بصورت:
- خشک
- بوداده
- تر
در آشپزی و شیرینی پزی مورد استفاده قرار می گیره.
همچنین ریشه و برگ های این گیاه نیز استفاده دارویی دارن.
دانه های خشخاش در بسیاری از کشورها:
- غالباً برای تزئین نان ها و رولت ها
- ریختن در سس ها و مواد شیرینی پزی
- یا به صورت افزودنی به سبزیجات و سس سالاد استفاده می شن.
دانه ی خشخاش در غذاهای ترکی به وفور استفاده می شود.
نحوه مصرف دانه این گیاه
طبع تخم خشخاش سرد و تر است. تخم این گیاه سرفه‌های مزمن و خشک را درمان میکند ، چاق کننده و آرام بخش است و بی‌خوابی یا کم خوابی را درمان میکند ، تخم گیاه دارویی خشخاش ، درد سینه را درمان میکند ، سوزش مجرای ادرار و اسهال و کم خونی را درمان می کند ، نیروی جنسی را تقویت میکند.
-
نکته
با وجود خواص دارویی تخم ، ریشه و برگ خشخاش ، شیره آن که تریاک از آن تهیه میشود اعتیادآور است و برای تهیه داروهایی مانند مرفین ، مسکن ها و … به مقدار بسیار کم و زیر نظر متخصص مصرف میشود.
مضرات استفاده ی بیش از حد دانه این گیاه
مصرف دانه ی خشخاش در برخی افراد، می تواند باعث ایجاد آلرژی بشه. برخی از این موارد شامل استفراغ، کهیر، تورم چشم، قرمزی پوست و مشکل در تنفس است.
اگرچه مصرف اون به مقدار طبیعی و دوزهای توصیه شده ایمنه ولی مصرف بیش از حد دانه کوکنار در دوران بارداری یا شیردهی می تونه مشکلاتی ایجاد کند و باید از مصرف اون در این دوران اجتناب کرد.
استفاده از این گیاه برای تهیه مواد مخدر بسیار زیان آور است
موارد منع مصرف:
مصرف فرآورده های حاوی مرفین و آلکالوئید های تریاک در حاملگی، دوران شیردهی، بیماری هایی که با کاهش عملکرد دستگاه تنفسی همراه است، التهاب لوزالمعده، زخم کولون، افزایش فشار داخل جمجمه، هپاتیت حاد و کولیک های صفراوی ممنوع است.
درباره مصرف در بیمارانی که دچار بیماری های آدیسون و یا هایپر تیروئیدیسم (بیش فعالی غده تیروئید) هستند، به دلیل اثری که تریاک در مهار دستگاه عصبی مرکزی دارد باید با احتیاط صورت گیرد.
در حاملگی و شیر دهی
به علت عبور از جفت و اثر سقط کننده و همچنین ترشح در شیر مادر ممنوع می باشد.
نکات کلیدی و مهم
از لحاظ دارویی این گیاه با دانه ی چیا برابری می کنند و می توان به جای هم استفاده بشن.
شیره ی حاصل از گیاه و دانه ی آن سمی است.
این گیاه فقط در فصل بهار کاشته می شه.
استفاده ی مداوم از دانه ی این گیاه باعث کند شدن فعالیت عصبی و کاهش حافظه میشه.
*********
برای تهیه این محصول میتوانید بر روی این لینک کلیک نمایید.
برای اطلاع از خواص دارویی ادویه ها موارد منع مصرف میتوانید پیج اینستاگرام ما را دنبال کنید.
برای ورود به پیج اینستاگرام میتوانید بر روی این لینک کلیک نمایید.